Ochrona depozytów gwarantowana przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny, a przymusowa restrukturyzacja banku

Zgodnie z treścią art. 64 Konstytucji RP każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. Ponadto własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. W ust. 3 tegoż artykułu zostało zapisane, że własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Oznacza to, że Konstytucja RP uznaje pewne ograniczenia własności za dopuszczalne, potwierdzając tym samym powszechnie znaną dziś prawdę, iż własność nie jest prawem absolutnym. Ponadto, co trzeba wyraźnie podkreślić, pole ingerencji Państwa w sferę prawa własności jest dziś coraz szersze, czego doskonałym przykładem może być instytucja przymusowej restrukturyzacji. Czy praktyka funkcjonowania tejże instytucji oznacza, że w razie pogarszania się kondycji finansowej konkretnego banku nasze środki mogą zostać przeznaczone na pokrycie kosztów przymusowej restrukturyzacji? Warto zatem zadać sobie pytanie o zakres realnej konstytucyjnej ochrony własności, zwłaszcza wobec ograniczonej ochrony depozytów gwarantowanej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Zgodnie z treścią art. 24 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej: BankFundU) w przypadku banków lub oddziału banku zagranicznego objętych obowiązkowym systemem gwarantowania depozytów środki jak:

• środki pieniężne zgromadzone przez deponenta na rachunkach bankowych, w tym również na rachunkach powierniczych oraz rachunkach firm inwestycyjnych w granicach określonych w art. 26 ust. 2 i 3 BankFundU;
• należności deponenta wynikające z czynności bankowych, jak np. prowadzenia innych rachunków bankowych czy przeprowadzania bankowych rozliczeń pieniężnych;
• kwoty, które bank jest obowiązany wypłacić w przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej, o ile stały się wymagalne przed dniem spełnienia warunku gwarancji;
• należności deponenta wynikające z bankowych papierów wartościowych, potwierdzone dokumentami imiennymi wystawionymi przez emitenta lub imiennymi świadectwami depozytowymi, o których mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, o ile zostały wyemitowane przed dniem 2 lipca 2014 r.;

zostają w całości objęte ochroną gwarancyjną do wysokości równowartości w złotych 100 000 euro. Podkreślić należy, iż do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się kurs średni z dnia spełnienia warunku gwarancji, ogłaszany przez Narodowy Bank Polski. Przedmiotem ochrony gwarancyjnej jest zatem wierzytelność deponenta w wysokości odpowiadającej środkom gwarantowanym, w związku z którą z dniem spełnienia warunku gwarancji nabywa on w stosunku do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego uprawnienie do świadczenia pieniężnego, które jest płatne w terminie 7 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji. Kluczowe dla omawianego zagadnienia staje się tutaj jednak pojęcie „spełnienia warunku gwarancji”. Zgodnie z treścią art. 2 pkt 10 BankFundU dniem spełnienia warunku gwarancji w przypadku banku jest dzień zawieszenia działalności banku wskazany w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, o której mowa w art. 158 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe i ustanowienia zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości lub dzień wystąpienia przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości podmiotu rezydualnego.

W praktyce oznacza to, że ograniczona kwotowo ochrona depozytów gwarantowana przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny występuje tylko w dwóch przypadkach. Po pierwsze w sytuacji, kiedy Komisja Nadzoru Finansowego, w ścisłym porozumieniu z Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, decyduje się na wystąpienie do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości banku zagrożonego upadłością. Po drugie, gdy w przypadku zastosowania instrumentów przymusowej restrukturyzacji (przejęcia przedsiębiorstwa bądź instytucji pomostowej) nie dojdzie do zbycia podmiotu w restrukturyzacji albo zastosowanie tych instrumentów nie będzie w ogóle możliwe. Zatem a contrario w sytuacji wydania na podstawie art. 101 ust. 7 BankFundU przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny decyzji o wszczęciu wobec banku przymusowej restrukturyzacji albo decyzji o umorzeniu lub konwersji instrumentów kapitałowych lub zobowiązań kwalifikowalnych nie dochodzi do spełnienia warunku gwarancji. Tym samym deponenci, którzy zgromadzili na rachunku bankowym kwotę przekraczającą 100 000 euro lub jej równowartość nie zostają pozbawieni środków powyżej kwoty gwarantowanej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny, ponieważ, co do zasady, pozostają one na rachunku bankowym, natomiast w miejsce restrukturyzowanego banku w zakresie praw majątkowych i zobowiązań wchodzi podmiot przejmujący bądź instytucja pomostowa. Środki te pozostają zatem do dyspozycji deponenta, zmienia się wyłącznie podmiot prowadzący rachunek bankow

Autor: dr Rafał Chybiński