Formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej

Dlaczego to takie ważne?

Osoby mające w planach założenie własnego biznesu często nie zdają sobie sprawy z iloma ważnymi decyzjami przyjdzie im zmierzyć się jeszcze na pierwszych etapach poprzedzających rozpoczęcie działalności gospodarczej. Jedną z kluczowych kwestii, które należy dokładnie przeanalizować jest dobranie najbardziej optymalnej formy prawnej, w taki sposób by była ona najbardziej dostosowana do charakteru tejże działalności. Forma ta staje tym samym strukturą organizacyjno-prawną, która determinuje kwestie wewnętrzne funkcjonowania spółki, w tym majątkowe oraz organizacyjne, jak również wpływa na jej zewnętrzne stosunki prawne. Należy w tym miejscu podkreślić, iż spółka jest jedną z możliwych struktur organizacyjno-prawnych, bowiem istnieją również inne, jak np. przedsiębiorca indywidualny, spółdzielnia czy nawet stowarzyszenie oraz fundacja, które rownież mogą prowadzić działalność gospodarczą. 

Czym jest spółka?

Zanim zostaną zaprezentowane kwestie związane z wadami i zaletami prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki, należy pokrótce wyjaśnić czym w ogóle jest spółka i jakie jej rodzaje są przewidziane przez polskie prawo. Przez spółkę można rozumieć pewną wspólnotę prawną o charakterze prywatnoprawnym zawiązaną przez określoną liczbę osób w formie umowy dla realizacji z góry zdefiniowanego celu. Polski ustawodawca daje możliwość utworzenia spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjnej oraz prostej spółki akcyjnej, która została wprowadzona do polskiego porządku prawnego 1 lipca 2021 r. Poza spółką cywilną wszystkie pozostałe zostały uregulowane w jednej ustawie, tj. w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. 

Spółka osobowa czy kapitałowa?

Jeśli udało się już podjąć decyzję w sprawie prowadzenia działalności gospodarczej właśnie w formie spółki, należy zastanowić się także nad kolejną kwestią. Warto zdać sobie bowiem sprawę, iż różnorodność spółek nie jest kwestią przypadku czy nadgorliwością ustawodawcy, a wybór jednej z nich nie powinien być podyktowany dopełnieniem firmy w celu uzyskania dobrze brzmiącej nazwy. Należy zatem zastanowić się, czy chcemy oprzeć naszą działalność gospodarczą na spółce kapitałowej bądź osobowej. Do spółek kapitałowych zaliczamy: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, prostą spółkę akcyjną oraz spółkę akcyjną. Z kolei spółkami osobowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa oraz spółka komandytowo-akcyjna. Zasadniczą różnicą między spółką kapitałową a osobową jest, w dużym uproszczeniu, kwestia odpowiedzialności majątkowej. W przypadku spółek osobowych wspólnicy będą bowiem ponosić odpowiedzialność solidarną ze spółką w sytuacji bezskutecznej egzekucji z majątku spółki. Z kolei w przypadku prowadzenia spółki kapitałowej wspólnicy, którzy wnieśli wkłady, nie będą ponosili odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Członkowie zarządu takich spółek również, co do zasady, będą od takiej odpowiedzialności uwolnieni, jeśli dopełnią wszystkich wymaganych prawem obowiązków, jak np. zgłoszenie we właściwym terminie wniosku i ogłoszenie upadłości. 

Wady i zalety spółki kapitałowej

Oprócz zasadniczej korzyści z prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki kapitałowej jaką jest ograniczenie odpowiedzialności majątkowej, do zalet tych form prawnych można zaliczyć: 

• łatwiejsze pozyskanie wsparcia finansowego poprzez wprowadzenie nowego wspólnika w zamian za dofinansowanie bądź dostarczenie know-how. Należy bowiem zdawać sobie sprawę, iż w spółce kapitałowej nie ponosimy ryzyka związanego z czynnościami podejmowanymi przez innego wspólnika, czego nie można powiedzieć, np. o spółce jawnej, w której ponosi się odpowiedzialność za działalność wspólnika nawet, kiedy nie miało się o niej świadomości,
• odseparowanie sytuacji majątkowej spółki od prywatnej kondycji finansowej poszczególnego wspólnika. Zadłużenia konkretnego wspólnika nie ma bowiem wpływu na funkcjonowanie spółki, a w sytuacji skrajnej może najwyżej dojść do sprzedania jego udziałów. 

Z kolei do wad spółek kapitałowych zalicza się:

• podwójne opodatkowanie w przypadku wypłaty dywidendy. Spółki kapitałowe są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych, a wspomniana wypłata dywidendy nie może zostać zaliczona jako koszt uzyskania przychodu. Oczywiście istnieją prawne sposoby optymalizacji podatkowej, które niwelują bądź zmniejszają natężenie tejże wady.
• bardziej skomplikowana procedura funkcjonowania. Tym samym wymaga ona od osób decydujących się na prowadzenie biznesu w tej formie pewnej wiedzy. Ponadto spółka kapitałowa musi prowadzić księgi (tzw. pełna księgowość), a to znacząca podnosi koszty jej utrzymania. 

Wady i zalety spółki osobowej

Do zalet prowadzeni działalności gospodarczej w formie spółki osobowej można zaliczyć:

• brak podwójnego opodatkowania. Należy bowiem podkreślić, że spółka jawna (istnieją pewne wyjątki) oraz spółka partnerska nie są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. W przypadku spółki komandytowej oraz spółki komandytowej, które są podatnikami CIT, istnieją prawne możliwości obniżenia obciążeń podatkowych poprzez odliczenie stosunkowego udziału w podatku samej spółki, niwelując/ograniczając znacząco problem podwójnego opodatkowania. 
• łatwiejszy sposób funkcjonowania spółki osobowej oraz niższe koszty prowadzenia księgowości. 

Natomiast wadami są:

• problemy związane z sytuacją występująca w razie śmierci jednego ze wspólników bądź ogłoszenia jego upadłości. Okoliczności te stanowią bowiem, co do zasady, przyczynę rozwiązania spółki, a tym samym wprowadzają niepotrzebne zamieszanie w dobrze prosperującą działalność gospodarczą. 
• obciążenie wspólników obowiązkiem zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne, niezależnie od zysków spółki.