Współczesny homo consumens jako homo debitor - instytucja upadłości konsumenckiej w dobie kryzysu finansowego gospodarstw domowych

Ewolucja i liberalizacja przepisów prawnych związanych z niewypłacalnością przedsiębiorców, a późnej osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, skorelowana była ze zmianami politycznymi, ekonomicznymi, społecznymi i kulturowymi obserwowanymi na przełomie XIX i XX wieku. Konsumpcjonizm i rosnące zadłużenie obywateli spowodowały konieczność wprowadzenia regulacji prawnych mających na celu oddłużenie oraz rehabilitację dłużnika i ponowne wdrożenie go do tzw. łańcucha konsumpcji. Polski ustawodawca relatywnie późno wprowadził do obowiązującego porządku prawnego instytucję upadłości konsumenckiej, która jednak w swym pierwotnym kształcie okazała się nieskuteczna. Nadmierne zadłużenie jest bezsprzecznie problemem społecznym, który ze względów makroekonomicznych winien być prawnie regulowany. Upadłość konsumencka ma na celu zminimalizowanie negatywnych zjawisk społeczno-ekonomicznych wiążących się z nadmiernym zadłużeniem osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, w szczególności takich jak ukrywanie i wyzbywanie się majątku, nielegalne zatrudnienie, działalność przestępcza, patologie, prowadzenie postępowań egzekucyjnych z góry skazanych na bezskuteczne. Upadłość konsumencka jest niepodważalnie środkiem zaradczym wobec realnego zagrożenia społecznego jakim jest nadmierne zadłużenie obywateli, stąd instrumentarium prawne pozwalające na oddłużenie osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej powinno spełniać postulaty przejrzystości, łatwości, jasności, prostości oraz niskich kosztów. Zważywszy na doniosłość i aktualność problemu nadmiernego zadłużenia oraz konieczność istnienia prawnego remedium zaradczego, przedmiotem niniejszego artykułu jest krytyczna analiza prawnego uregulowania instytucji upadłości konsumenckiej. W dobie kryzysu finansowego gospodarstw domowych i rosnącego zadłużenia konsumentów upadłość osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej stała się wręcz koniecznością. Niemniej jednak kształt nowych przepisów należy ocenić krytycznie, gdyż nadal nie będą one spełniać funkcji do jakiej zostały ustanowione, przede wszystkim z uwagi na zbytnie uprzywilejowanie instytucji finansowych w procesie upadłościowym.

J. Podczaszy, „Współczesny homo consumens jako homo debitor - instytucja upadłości konsumenckiej w dobie kryzysu finansowego gospodarstw domowych”, [w:] Ryzyko w społeczeństwie i gospodarce. Biografie finansowe, pod red. J. Solarz, M. Lisowski, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, T. XVI, z. 8, cz. II, Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, Warszawa 2015, ISSN 1733-2486.