23 lutego 2023 roku odbyło się LXXIV Forum Prawa Finansowego, na którym omówiono zagadnienia związane z aktualną procedurą wyznaczania syndyka masy upadłości przez sąd. Każdy z prelegentów przedstawiał elementy tytułowego zagadnienia właściwe dla jego perspektywy zawodowej. Piotr Stanisławiszyn, sędzia Sądu Rejonowego w Opolu, podzielił się doświadczeniami związanymi z wyznaczaniem syndyka masy upadłości z punktu widzenia pracy sędziego. Następnie Karol Tatara, radca prawny i kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny, skupił się  na nowych rozwiązaniach, zwłaszcza wynikających z implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 (dalej: dyrektywa 2019/1023). Na koniec Paweł Kuglarz, radca prawny i ekspert Komisji Europejskiej ws. harmonizacji materialnego prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, podzielił się doświadczeniami wynikającymi ze stosowania rozwiązań prawnych przyjętych w innych państwach.

Piotr Stanisławiszyn zwrócił szczególną uwagę na rozwiązanie przyjęte na kanwie treści art. 157(1) ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej: p.u.). Prelegent podkreślił, iż omawiany problem pojawia się już na etapie wniosku o ogłoszenie upadłości z wyznaczeniem tymczasowego nadzorcy sądowego. W świetle przywołanego wyżej przepisu powstaje zasadnicza wątpliwość co do podmiotu, który byłby władny do dokonywania weryfikacji wymienionych w nim kryteriów, jak np. doświadczenie czy dodatkowe kwalifikacje. Wobec tego Prelegent stwierdził, że istniejące rozwiązania krajowe są w większości przypadków martwe i niestosowalne. Tym samym niezwykle trudnym jest rozpoczęcie praktyki i zdobywania doświadczenia przez nowych doradców restrukturyzacyjnych. Brakuje bowiem w polskim porządku prawnym transparentnych i przejrzystych reguł wyznaczania tymczasowego nadzorcy sądowego oraz syndyka masy upadłości. Prowadzi to do zróżnicowania metod wyboru syndyków przez różne sądy upadłościowe. Prelegent zaprezentował praktykę wyboru syndyka w sądzie upadłościowym w Opolu, gdzie metoda jest uzależniona od tego, czy chodzi o sprawy konsumenckie czy może o upadłość gospodarczą. W pierwszym przypadku przyjęto kryterium geograficzne, tj. wybór konkretnego syndyka jest determinowany przez miejsce zamieszkania upadłego. Natomiast w sprawach gospodarczych, szczególnie w skomplikowanych przypadkach, decydującym czynnikiem pozostaje doświadczenie oraz kwalifikacje dostosowane do danej sprawy. Prelegent podkreślił jednak, że nie jest to rozwiązanie doskonałe i zagadnienie to wymaga odpowiednich działań ze strony ustawodawcy. 

Karol Tatara zaznaczył, iż jego zdaniem brakuje w krajowym porządku prawnym uprawnienia umożliwiającego wskazanie osoby syndyka przez wnioskodawcę, który nie jest dłużnikiem/upadłym (co ze względu na konieczność weryfikowania, czy nie dokonał on czynności bezskutecznych byłoby rozwiązaniem absurdalnym). Prelegent podkreślił, iż takie rozwiązanie byłoby słuszne z tego względu, iż syndyk działa przecież na rzecz wierzycieli (a nie w interesie sądu). Oczywiście w praktyce zdarzają się przypadki, w których wierzyciele we wniosku zaproponowali osobę syndyka wraz z uzasadnieniem wyboru, a sąd do takiego wniosku się przychylił. Niestety w tak opisanej sytuacji bardzo często zachodzi skutek odwrotny i osoba zaproponowana przez wnioskodawcę nie zostaje syndykiem. Prelegent zwrócił także uwagę, iż jego zdaniem brak regulacji w danym obszarze wcale nie determinuje tego, że określone czynności sądu należałoby uznać za nielegalne, co jest charakterystyczne dla filozofii wykładni obowiązującej w państwach demokratycznych. Tym samym aktualny stan prawny nie zakazuje uwzględnienia wyboru osoby syndyka dokonanego przez wierzycieli. Oczywiście, zdaniem Prelegenta, najskuteczniejszym sposobem byłoby kwestię tę uregulować, co eliminowałoby dowolność interpretacyjną sądów.

Paweł Kuglarz podkreślił, że w przypadku poszukiwania najbardziej optymalnych ram prawnych w zakresie powoływania syndyka warto uwzględnić modele przyjęte w innych państwa, w tym rozwiązania austriackie czy niemieckie. Rozwiązanie niemieckie polega na tym, iż istnieją tzw. wstępne listy przygotowywane przez sądy upadłościowe, na które wpisuje się osoby pozytywnie zweryfikowane w ramach przeprowadzonej rozmowy kwalifikacyjnej. Listy te mają jednak charakter wyłącznie pomocniczy. Natomiast w systemie austriackim istnieje ogólnokrajowa lista syndyków, na którą może wpisać się każdy spełniający określone wymogi. Model wpisywania jest niezwykle liberalny, ponieważ każdy zainteresowany wpisuje się na listę samodzielnie, a kontrola ministerstwa sprawiedliwości w tym zakresie jest sporadyczna. Następnie, jak pokazuje praktyka, z listy tej sądy wybierają syndyka w oparciu o kryterium geograficzne, tj. powołuje się syndyka, który ma siedzibę na terenie okręgu danego sądu. Ponadto w Austrii istnieje ścisła specjalizacja polegająca na przyporządkowaniu upadłości podmiotów gospodarczych do właściwości Landgerichte (sądów okręgowych), natomiast upadłości konsumenckie są rozpoznawane na poziomie Bezirksgerichte (sądów rejonowych). Prelegent zwrócił także uwagę na problem implementacji dyrektywy 2019/1023, podkreślając, iż w omawianym kontekście szczególne znaczenie ma treść art. 26 dyrektywy 2019/1023, która nakazuje państwom członkowskim wprowadzenie procedury powoływania i odwoływania syndyków. Procedura ta ma założeniu uwzględniać wiedzę, doświadczenie oraz fachowość, z zastrzeżeniem, iż warunki kwalifikowalności, a także procedura powoływania, odwoływania i rezygnacji syndyków mają być jasne, przejrzyste oraz sprawiedliwe.

Autor: dr Rafał Chybiński